مرز دانش چیست؟
مرز دانش، نقطه ی آغاز کار پژوهشی
شاید هنگام صحبت بر سر پایان نامه دورۀ کارشناسی ارشد یا تِز دورۀ دکتری در مورد اصطلاح « مرز دانش » مطالبی از اساتید یا سایر دانشجویان شنیده باشید و این سؤال برای شما مطرح شده باشد که مرز دانش چیست و چه مختصاتی دارد؟ چگونه می‌توان تحقیقی ارائه داد که بر مرز یا لبۀ دانش حرکت نماید؟ در این مقاله قصد داریم تا به این اصطلاح بپردازیم:
مرز، حد بین دانش و جهل بشر است. همانطور که می‌دانید دایرۀ مجهولات و جهل بشر بسیار بیشتر از دایرۀ دانایی او است. برای اینکه بین دانایی، علم یا دانش بشر با جهل او تفاوتی قائل شویم، نیازمند ارائۀ تعریفی از «دانش» هستیم. اگر به طور خلاصه دانش را مترادف با حقیقتِ محض بدانیم، این سؤال مطرح می‌شود که آیا بشر به راستی، به همۀ مختصات حقایق اشیاء و عالم هستی آگاهی دارد؟ چون نیک بنگریم در می‌یابیم بسیاری از یافته‌های بشر که به نامِ دانش شناسانده می‌شوند، بعد از مدتی، در گذر زمان مورد انکار قرار گرفته و یا به تمامی باطل شده یا بخشی از آن اصلاح می‌شود. بنابراین آنچه بشر مدعی دانستن آن است، بسیار غیر قابل اتکا و نامعتبر است و هنوز تا سر منزل مقصود که همانا آگاهی از تمامی مختصات هستی باشد، راه بسیار دارد. اعتراف و اذعان دانشمندان برجسته و شهیر گیتی، خود گواهی بر این مدعاست. به عنوان مثال: مضمون این سخنان را از بسیاری از بزرگان و قله‌های تاریخ بشری شنیده‌ام که: تا بدانجا رسید دانش من / که بدانم همی که نادانم.
حال که کاوشگران در سودایِ کشف حقایق عالم می‌باشند، چگونه می‌توان به مرز دانایی و نادانیِ یافته‌هایِ محققان پی برد؟ باید گفت برای این منظور چاره‌ای جز توسل به عنصرِ « زمان » نداریم، چرا که همواره به منظور ارائۀ «سخن تازه» محققانِ جدید به دنبال تکمیل یافته‌های گذشته بوده و زمان جدید، حرف‌های نویی را در بر دارد. بنابراین برای اینکه بدانیم آیا محققان به یک موضوع خاص پرداخته‌اند یا خیر؟ به آخرین یا جدیدترین دستاورهای پیرامون آن موضوع رجوع نموده و تحقیق و جمع‌آوری و مقایسۀ بین تحقیقات گذشته تا زمان فعلی را تا هنگامی که به موضوع مسلط شویم ادامه می‌دهیم. علامت و نشان این رسیدگی و تسط به موضوع، می‌تواند توانایی ارائۀ مقاله در آن موضوع باشد. به بیان دیگر حال که به صورت کامل به سوابق موضوع آشنا شده‌ایم آیا می‌توانیم مقاله‌ای دربارۀ جمع‌بندی و تجزیه و تحلیل موضوعِ مورد نظر ارائه دهیم یا خیر؟
محققان به تحقیق در بررسی سوابقِ یک موضوع خاص؛ بررسی « ادبیات » آن موضوع می‌گویند. بنابراین هرکجا با اصطلاح ادبیات موضوع مواجه شدیم، آن را مترادف با بررسی سوابق پیرامون آن موضوع می‌دانیم. در دهه‌های گذشته پژوهشگران برای دستیابی به سوابق موضوعات تحقیق، رنج‌های بسیاری را تحمل می‌نمودند تا به سوابق فیزیکی ارجاعات آن موضوع دست یابند، اما اکنون به مدد فناوری اطلاعات و دنیای وب، دستیابی به حجم زیادی از اطلاعات در کوتاهترین زمان ممکن میسر شده است. به همین منظور«ساینسیکا» در راستای هموار نمودن مسیر محققان، مجموعۀ بزرگی از مقالات و کتاب‌های علمی را با استفاده از آخرین امکانات وب و فناوری اطلاعات تهیه و در دسترس همگان قرار داده است تا دانشجویان و پژوهشگران، به آسانی مرزهای دانش را درنوردیده و به مکشوفات حقایق عالم هستی بیفزایند.
